Spektrogram sanatı: Görselleri parçalarında saklı sanatçıların kısa tarihi

E-posta listemize katılarak en güncel içeriklerden ve ayrıcalıklardan haberdar olun.

The Beatles parçalarından 'Lucy in the Sky with Diamonds’ın LSD kısaltmasından, Missy Elliot’un 'Work It' parçasında maskelenen “backmasking”e, sanatçıların çalışmalarına derin mesajlar saklıyor olmaları bir sır değil elbet. İster ustaca olsun, ister göze çarpan türden, sanatçıların hayal güçlerine mercek tutan ve hayranlarında merak uyandıran da işte bu subliminal mesajlar.

90’ların sonu / 2000’lerin başında yapılan araştırmalar, bu dönem çıkan Paskalya yumurtası misali parçaların bir trend olduğunu gösteriyor. Bir spektrograf programı kullanılarak, ses dalgalarından var olan frekanslar dönüştürülerek karışmış ve buğulu, ancak renkli görüntüler elde edilebiliyor. Araştırmacı bazı hayranlar tarafından keşfedilense, bilinçli olarak yaratılan imgeler.

Aphex Twin’in '∆Mᵢ⁻¹=−α ∑ Dᵢ[η][ ∑ Fjᵢ[η−1]+Fextᵢ [η⁻¹]]', nam-ı diğer 'Formula' parçası önde gelen örneklerden. AFX, Metasynth adlı programı kullanarak parçanın sonuna bir görsel ekler. 5:27'de anormal sesler başlar. Twin soyut sesleri ile bilinir ve bu nedenle çoğu dinleyici bu beklenmedik sesler üzerine düşünmez bile. Derine inenlerin karşısına çıkan, sırıtan bir yüzün şeytani imgesidir.

2001’de, chāosMachine adında bir sanatçı, Twin’in parçası üzerine yaptığı bu keşfi paylaşır. Winmp eklentisiyle çalan müziği inceleyince dalgalı birtakım görseller görülürken, spektrogram biçimsiz bir yüz yaratır. Sanatçı, yüzün bu uğursuz ifadesini ilk kez burada ‘şeytani’ olarak tanımlar.

Jarmo Niinisalo, kendisinde merak uyandıran bu keşif ile karşılaşana ve aynı görüntüleri elde etme çabasına girene kadar, ortada rafine bir görsel yoktur. Niinisalo’nun ChaosMachine’in şeytani bulgularına rastlaması da 2001 yazına denk gelir.

Niinisalo, Aphex Twin'in 'Windowlicker' EP’sini edinmesiyle birlikte bulguların peşinden koşar. Spektrogramı kullanarak adımları takip eder ve o şeytani yüzün gözlerine bakarken bulur kendisini. İnanılmaz bir karşılaşma olmasına rağmen Jarmo tatmin olmaz. O döneme ait düşüncelerini anımsar: ”İyi ama neden parçalarından birine bir şeytan yüzü eklesin? Şeytanların daha çok Kanada sokaklarında olduğunu düşünürdüm. Yani adamın garip bir mizah anlayışı var.”

Jarmo aklında bu soru, yüzü netleştirebilmek adına ayarlarla oynar ve ortaya işin sırrı çıkar. Yüzün doğrusal bir ölçek yerine logaritmik frekanslar üzerinden görüntülenmesi gerekir. Tam da bunu yapar ve resmin görünümünü tamamen değiştirir. Jarmo bugün o anı hala hatırlamakta: "Görsel, şahsına münhasır sırıtışı ile Twin’den başkasına ait değildi! Richard D. James (Aphex Twin), ses verilerine kendi yüzünü eklemişti."

Ayrıca Jarmo, başlıktaki karışık formülün bir ses frekansına dönüştürmesine ve tekrar geri dönüştürmesine izin veren Fourier Transform adlı bir programın ürünü olduğunu ve bu nedenle başlığın da maskelenmiş görüntü için bir ipucu niteliğinde olduğuna inanıyor.

'Windowlicker' kısaçalar albümünün A yüzünde Jarmo’nun karşısına başka bir spektrogram görseli daha çıkar. Parçanın sonuna son sekiz saniye kala tiz bir çığlık duyulur. Ses spektrograftan geçince netleşir, ancak bir girdap gürültüsüne aittir sanki. Görüntüler ses spektrumunun etkisi altında kalır; üretilen sesler de tiz ve ruhanidir.

Jarmo’nun bu konuda geliştirdiği duyumsal algısı, uyumsuz dahi olsalar ortaya çıkan görsellerin dinlenebileceğini kanıtlar nitelikte. Nitekim sanatçı, Plaid’in 'Rest Proof Clockword' albümünde 'Windowlicker’a benzer bir ses duyar ve benzer adımları takip eder. Tekrar ettiğini düşündüğü sesin bir başka görsele ait olduğunu anlar. Bu sefer görüntülenen, parça boyu üçer üçer tekrar eden görsel bir şerittir. Bu görsel şerit de 'Not For Threes' parçasına ve albüm kapağına bir atıf niteliğindedir.

2006 yılında Billy San kendi keşfini çevrim içi bir forumda yayınlar. Venetian Snare’in 'Songs about my Cats' albümündeki son parça ‘Look’, oldukça yoğun, gürültülü ve dinlenilemez bir yapım. Ancak derinlere inerseniz neden öyle olduğunu anlıyorsunuz. Parçanın o dinlenilemez (ne sevdiğinize bağlı olarak) sesi, Venetian Snare’in parçanın içine kedilerinin bir görüntüsünü eklemek için spektrogramı işin içine dahil etmesinin bir sonucu. Albüm başlıkları da bahsi geçen paskalya yumurtasının bir ipucu.

Bu spektrogram görüntüsü ile sarsılan Jarmo, 'Look' parçasındaki kedilerle karşılaşmak ister ve benzer bir sonuç alır: "Bu bir avcılık işi aslında. Programlarda spektral analiz yapabilmek ve ekran görüntülerini kapabilmek."

Bu trendin görüldüğü tek yer elektronik müzik mecrası değil elbet. Endüstriyel rock grubu Nine Inch Nails, benzer bir şekilde 'My Violent Heart' parçalarının spektrogramında görsellere yer verir. Albüm kapak resimlerinde de bu görselin ipucu mevcut. Bahsi geçen parçanın da bulunduğu 'Year Zero' albümü için hazırlanan kapak görseli, bir elin ürperten gölgesini canlandırır.

Bu ürpertici el imgesi, 'My Violent Heart' spektrogramındaki subliminal elin aynısıdır ve bu durum Omegatron adlı bir internet kullanıcısı tarafından tespit edilir. Nine Inch Nails için bu gibi başka subliminal mesajlar olağandışı değil: 'Erased, Over Out' şarkısını ileri saracak olursanız, parçada tekrar eden "erase me" (sil beni) haykırışlarına eşlik edebilirsiniz.

Bugün bazı bloglar haricinde, bu gibi ses yapımı eserler üzerine yapılan araştırmalar sınırlı. Bahsi geçen bloglardan Black Coffee Spirit'te bu konu üzerine paylaşılan bir çalışmada, Polytron’un Xbox Live Arcade'e özel bulmaca oyunu Fez'in müzikleri içerisinde saklı subliminal imgeleri gözler önüne serilir. Oyunun müzikleri, Salvador Dali ve Çarmıha Gerilme tablosundan ay üzerindeki ilk ayak izlerine rastgele görüntüler içermektedir.

Birçok şarkının yapımında stenografiden yararlanılabileceği düşünülse de teknik bilgiler sınırlı. Bu konu üzerine elde edilen bilgi ve örnekler için daha çok araştırmaya ihtiyaç var. O zaman şimdi araştırmacı şapkaları takıp spektrograf sanatının keşfedilmeyi bekleyen örneklerini ortaya çıkarmanın tam zamanı. Eğer yaratıcı hissediyorsanız, imge sentezleme programı Coagula'yı ya da ve Aphex Twin’in kullandığı Metasynth'i kullanarak bu kültürün devam etmesine siz de katkı sunabilirsiniz.

༺༻

Yazı: Becky Buckle
Mixmag Türkiye için uyarlayan: Melis Özek

İlginizi çekebilir:
NFT müzik rehberi: NFT nedir ve müzik endüstrisine nasıl yardımcı olabilir?
Buğra Baran ‘Entity’nin video klibini paylaştı
00:00 sonrası müzik yasağının kapsamı ‘hassas alanlar’la genişletildi
Toplu etkinlikler alışverişe gitmekten daha riskli değil
Pandemi sonrası yeni bir ‘çılgın 20’ler’ dönemi bizi mi bekliyor

#Frekans çalma listemizi Spotify'da takip edin.