Sansürler karşısında sanat hala politik olabilir mi? (Bölüm 3)

E-posta listemize katılarak en güncel içeriklerden ve ayrıcalıklardan haberdar olun.

*Bu yazıda yer alan istatistikler, Birleşmiş Milletler’e bağlı, sanatsal ifade özgürlüğünü ve kültürel çeşitliliği savunan bağımsız bir uluslararası sivil toplum kuruluşu olan Freemuse’un 2021 raporundaki verilere dayandırılarak yansıtılmıştır.

COVID-19'un getirdiği kısıtlamalar, kültürel haklardan yararlanma ve sanatsal ifade ve yaratıcılık özgürlüğü üzerindeki etkisi yıkıcı boyutlarda kalmaya devam ediyor. Pandemi sebebiyle işsizlik oranlarının tavan yaptığı 2020 yılında sanatçılar düzenli gelirlerini ilk kaybedenler arasındaydı ve endişe verici seviyelerde ekonomik belirsizliklere maruz kaldı. Kısıtlamaların hafifletildiği veya kaldırıldığı zamanlarda, kültürel etkinlikler, izleyici sayısı ve erişime ilişkin diğer sınırlamalar üzerindeki kısıtlamalara tabi olmaya devam etti. Olağanüstü zorlu koşullarda faaliyet gösteren sanatçılar, sanatsal ifadeleri nedeniyle sansür, keyfi tutuklama ve kovuşturma gibi ek sorunlarla karşılaştı. Freemuse tarafından 2020'de belgelendiği üzere koronavirüsle ile ilgili tüm ihlallerin dörtte birini oluşturan görsel sanatçılar orantısız biçimde hedef alındı. Kültürel etkinliklerin çoğu askıya alınırken, birçok karikatürist pandemi hakkındaki hicivli yorumlarının sonuçlarıyla karşı karşıya bırakıldı. Dünyanın dört bir yanındaki hükümetler, ifade özgürlüğünü hedef almak için pandemiyi kullandı. En az 65 sanatçı, ülkelerinde pandeminin ele alınış şeklini eleştirdiği için gözaltına alındı, yargılandı veya hapsedildi.

Raporun devamında sanatçıları ve sanatçıların eserlerinin muhalifliği nedeniyle sanatsal özgürlüğün kısıtlanmasının en yaygın ihlal olduğu ortaya çıkıyor. 2020'de belgelenen tüm vakaların üçte birinden fazlasında sanatçılar sansür, yasal işlemlerle karşı karşıya kalırken ve bazı durumlarda eleştirileri nedeniyle sesleri bastırıldı. En az üç sanatçı muhalif siyasi görüşleri nedeniyle öldürülürken, 11'i fiziksel saldırılara maruz kaldı. 4 sanatçı kaçırılırken 45 ülkede toplam 182 sanatçı siyasi görüşleri nedeniyle gözaltına alındı, yargılandı, hapsedildi ve para cezasına çarptırıldı. Sanatçıların devlet görevlilerine veya devlet sembollerine hakaret ettiği gerekçesiyle yasal kovuşturma açılması da en yaygın kullanılan sebeplerden biri olarak ortaya çıkıyor. Belgelenen her yedi sanatsal özgürlük ihlali vakasından biri, devlet sembollerine, bir devlet başkanına, orduya ve polis memurlarına veya yasama, yürütme veya yargı erklerinin temsilcilerine hakaret veya hakaret içeren bir olayla ilgili.

COVID-19 kısıtlamaları nedeniyle fiziksel alanların kapatılmasının ardından çoğu kültürel etkinliğin çevrimiçi platformlara taşındığı bir yılda Sanatçılar, sosyal medyada ve diğer çevrim içi platformlarda sanatsal ifade özgürlüğü haklarının sayısız ihlaliyle karşılaştı. En az 67 sanatçı; Facebook, Twitter, Instagram ve diğer çevrim içi sanatsal faaliyetlerdeki gönderileri nedeniyle yasal yaptırımlarla karşı karşıya kaldı. Sesleri, siber suçları düzenleyen yasalar tarafından bastırıldı. 81 sansür vakasının yanı sıra belgelenen 58 ölüm veya tecavüz tehdidi meydana geldi. Türkiye’de dijital sansür baskısı, 29 Temmuz 2020’de TBMM’den geçen ve sosyal medya üzerinde daha sıkı denetim yapılmasına olanak sağlayan yasa ile arttı. Yasa, sosyal medya şirketlerinin, platformlarında yayınlanan içeriklerle ilgili şikayetlere yanıt vermekle görevli yerel temsilciler atamasını zorunlu kılarken, 24 saat içinde içeriği kaldırmayan platformlara maddi yaptırım ve erişim yasaklarının önünü açtı. Yasa aynı zamanda içerikler üzerinden "uygunsuz" olduğu düşünülen paylaşımlara karşı dava açma hakkı tanıyor.

İlginizi çekebilir:
Sansürler karşısında sanat hala politik olabilir mi? (Bölüm 1)
Sansürler karşısında sanat hala politik olabilir mi? (Bölüm 2)
00:00 sonrası müzik yasağının kapsamı ‘hassas alanlar’la genişletildi
Toplu etkinlikler alışverişe gitmekten daha riskli değil
Pandemi sonrası yeni bir ‘çılgın 20’ler’ dönemi bizi mi bekliyor
Restart-19 simülasyonu sonucu: ‘Pandemide etkinlik yapılabilir’

#Frekans çalma listemizi Spotify'da takip edin.

Furkan Kılıçaslan'ı takip edin.